Een zenmeester ziet een leerling in meditatie verzonken zitten. Hij vraagt hem naar het doel van zijn meditatieoefeningen. De leerling antwoordt: ‘Ik wil een Boeddha worden.’ De meester zegt niets maar pakt een dakpan en begint die te schuren langs een rots. Na enige tijd kan de leerling zijn nieuwsgierigheid niet meer bedwingen en vraagt zijn meester: ‘Waarom schuurt u die dakpan langs een rots?’ De meester antwoordt: ‘Ik slijp hem tot een spiegel.’ De leerling vraagt: ‘Maar hoe kun je een spiegel maken door een dakpan langs een rots te schuren?’ Waarop de meester antwoordt: ‘Hoe kun jij verlicht worden door in meditatie te zitten?’
Meditatie is in het zenboeddhisme één van de belangrijkste oefeningen. Toch lijkt in dit verhaal ook sprake van kritiek op meditatie. De kritiek betreft het feit dat meditatie niet de enige weg naar verlichting is. Het maakt duidelijk dat verlichting overal en elk moment kan gebeuren, en misschien wel vooral in het dagelijks leven.
De kritiek komt voort uit een tegenstelling tussen twee stromingen binnen zen. De weg van de geleidelijke verlichting en de weg van de plotselinge verlichting (Soto- en Rinzai zen). De laatste stroming benadrukt dat verlichting elk moment kan komen. Daarbij is het inzicht dat alleen mediteren nooit een Boeddha van iemand kan maken.
Het verhaal gaat ook over het belang van het dagelijks leven, waar veel lessen te leren zijn. Het is niet de bedoeling van zentraining om je terug te trekken uit het wereldse bestaan. Misschien wel tijdelijk, als onderdeel van de training, maar niet als doel op zich. Dit proces wordt goed duidelijk gemaakt in de Plaatjes van de Os, een zen-verhaal over de weg naar verlichting die eindigt met het Terugkeren naar de Marktplaats (de wereld) met open armen.
Het belang van het dagelijks leven wordt ook vertelt in het volgende verhaaltje.
‘Wat is zen?’ vraagt de leerling. ‘Zen is hout hakken en water halen.’ antwoordt de meester. ‘En dan?’ vraagt de leerling. ‘Dan word je verlicht.’ antwoordt de meester. ‘En vervolgens ga je weer hout hakken en water halen.’
Het is de verlichting van het dagelijks leven waarin je gewoon dezelfde dingen blijft doen maar met meer aandacht. Of, misschien wel beter gezegd, met minder vanzelfsprekendheid. Aandacht voor het hier en nu, is soms niets anders dan de gewoonheid van het nu weg te nemen. Elk moment als een uniek moment met tal van mogelijkheden en vooral oefeningen. Hout hakken, water halen…
– Marc Jikan Brookhuis
Dutch 
English