Mohammed en zijn soldaten staan aan de vooravond van een grote strijd. Een strijd die ze uiteindelijk winnen met veel moeite, maar dankzij grote inzet en gedrevenheid. Als ze het slagveld overzien zegt een soldaat uitgelaten tegen Mohammed: ‘Dit… dit moet wel de grote Jihad (strijd / overwinning) geweest zijn.’ ‘Nee,’ zegt Mohammed, ‘dit was slechts de kleine Jihad. De grote Jihad is de overwinning op jezelf.’
Een verhaal afkomstig uit de Islam. Een wat afwijkend begin van een serie blogs waarin vooral zen-verhalen centraal staan. De reden is dat het treffend aangeeft waar het in de meeste religies en levensbeschouwingen om te doen is. Namelijk: de overwinning op jezelf.
Wat overwin je dan? Je zou kunnen zeggen dat je je eigen Ik overwint. Of, mooier geformuleerd, de muren overstijgt waarin het Ik gevangen zit. Binnen zen wordt vaak gesproken over de Kleine en de Grote Ik. De kleine Ik, een beetje eenvoudig gezegd, is de Ik die centraal staat zonder dat daar vragen bij worden gesteld. Het is een Ik die het centrum van de wereld vormt, een Ik waarop automatisch gereageerd wordt zonder dat het onderworpen wordt aan een (zelf)onderzoek. In de grote Ik is er daarentegen ruimte gekomen. Je bent minder vereenzelvigd met jezelf, er is een zekere afstand ingebouwd.
Religies, of levensbeschouwingen, beogen groei. Elke levensbeschouwing geeft zijn eigen antwoord over hoe die groei er uit kan zien. Ze proberen in ieder geval het individu verder te helpen, verder te brengen richting meer inzicht en wijsheid. De antwoorden lijken misschien verschillend maar wie zich in religies verdiept zal ook zien dat onder de oppervlakte vaak meer overeenkomsten zijn dan meestal wordt gedacht.
Een manier voor groei is zelfkennis. Ken u zelf! Dat is ook wat er boven het Orakel van Delphi stond. De plek waar mensen in de oudheid antwoorden zochten op voor hun belangrijke levensvragen. Maar de beste antwoorden vind je niet buiten je, maar in jezelf.
Wijsheid en inzicht komen voort uit zelfkennis. Dat is ook wat in het zenboeddhisme beoefend wordt. Ga op onderzoek, eerlijk en onbevangen. Ken jezelf!
Het pad van de Boeddha gaan is jezelf leren kennen.
Jezelf leren kennen is jezelf vergeten.
Jezelf vergeten is verlicht worden door alle dingen.
– Marc Jikan Brookhuis
PS Jihad betekent letterlijk ‘inspanning gericht op het realiseren van een bepaald doel’.