Het land van de Boeddha en een lijk

Een monnik is op zoek naar het land van de Boeddha. Hij is jaren onderweg maar tenslotte komt hij in de buurt. Voordat hij het land kan betreden moet hij echter eerst nog een rivier oversteken. Tijdens het oversteken ziet hij opeens een lijk voorbij drijven. Het is zijn eigen lijk. De monnik schrikt zich wezenloos en wordt gek van verdriet. Daar drijft hij, dood! Alles wat hij ooit geweest is, ooit geleerd heeft… drijft daar voorbij, in de stroom van de donkere rivier. Het is het eerste moment van zijn bevrijding…

Dit verhaal gaat over het loslaten van je eigen ik, een oefening in onthechting. Een nogal moeilijke les ook. Alles waar je zo hard voor gewerkt hebt, alles wat altijd zo belangrijk was, je eigen ik, dat eindigt met… niets?

Het is een beetje een rare tegenstelling. Enerzijds, ook in zen, maak je jezelf heel belangrijk in al de oefeningen. Doe zo goed mogelijk je best, ontwikkel jezelf, kom tot inzicht, kom tot verlichting! En tegelijkertijd is het de kunst om dit alles te doen zonder al veel aan diezelfde ik gehecht te zijn.

Een bewustzijnsoefening, een visualisatietechniek, vertelt dezelfde les. Het is een visualisatie waarin je je eigen lichaam ziet vergaan. Je ziet jezelf ouder worden, de rimpels komen, je gezicht valt in, je gaat gebogen lopen, de handen worden peziger. En dan komt het laatste stukje tot en met het moment van overlijden: de ademhaling gaat moeilijk, pijn, veel pijn, ondraaglijke pijn. Het lichaam schokt en… je bent dood. Kijk! Hoe je lichaam daar ligt, hoe het lichaam langzaam vergaat. Het vlees valt van de botten… Enkel nog een restje botten. En dan… is er niets meer. Dat was het. Je bent er niet, je bent er nooit geweest.

Niet echt een prettige oefening. De gedachte achter deze oefening is opnieuw om de gehechtheid aan het eigen bestaan te doorbreken, de gehechtheid aan je eigen ik, om mogelijk vervolgens lichter door het leven te gaan. Lichter in de zin van een beter zicht op wat wel en niet belangrijk is. Het biedt de tegelijkertijd de mogelijkheid om ballast af te werpen. Al die zaken waar we aan vast klampen, materieel en immaterieel, en die vaak gericht zijn op veiligheid en waarborgen. De vraag is of je al datgene echt nodig hebt. Uiteindelijk is er immers geen enkele waarborg.

Kijk…Daar drijft mijn lichaam. Mijn o zo belangrijke ik. Alles wat ik ooit geweest ben, al mijn inzichten, al mijn kennis… het drijft daar voorbij, in de stroom van de donkere rivier.

– Marc Jikan Brookhuis